ilustr.: Zuzanna Wojda

1.

W pierwszej połowie października powołany przez Magazyn Kontakt zespół ekspercki opracował założenia i wytyczne, które następnie posłużyły do zbierania i analizy danych. Celem tak zaprojektowanych badań było określenie, jakie wątki w pierwszych dziesięciu miesiącach 2023 roku poruszali polscy biskupi rzymskokatoliccy, wypowiadając się o uchodźcach i migracjach, ekologii i klimacie oraz osobach LGBT+; z jaką częstością i w jaki sposób podejmowali te zagadnienia; a także w jakim stopniu dobór tematów i przedstawiane stanowiska były zgodne z watykańskimi dokumentami określającymi nauczanie Kościoła rzymskokatolickiego. Zespół sporządził listę hierarchów, których wypowiedzi zostały potem poddane analizie. Tworzą ją wszyscy metropolici, a także 16 innych biskupów istotnych ze względu na pełnione funkcje bądź miejsce posługi. W sumie przeanalizowane zostały wypowiedzi 30 hierarchów, których lista znajduje się poniżej.

2.

W skład zespołu eksperckiego weszły osoby zajmujące się analizą dyskursu, jakościową analizą treści, socjologią religii, teologią rzymskokatolicką oraz społeczną stroną działalności Kościoła w Polsce:

Ignacy Dudkiewicz

Filozof, bioetyk, publicysta zajmujący się między innymi tematyką Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce i na świecie. Autor wywiadu rzeki z ks. prof. Andrzejem Szostkiem, w marcu 2024 roku ukaże się jego książka o władzy w Kościele rzymskokatolickim w Polsce. Pracuje także nad doktoratem o jakości polskiej debaty bioetycznej na przykładzie dyskusji o tak zwanej klauzuli sumienia, w którym metodami analizy dyskursu bada między innymi wypowiedzi duchownych. Publikował w wielu polskich i zagranicznych mediach, nominowany i nagradzany w kilku konkursach dziennikarskich. Redaktor naczelny Magazynu Kontakt.

Marta Kołodziejska

Adiunktka w Katedrze Socjologii Cyfrowej na Wydziale Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. W 2016 roku obroniła doktorat o procesie tworzenia wspólnot na katolickich forach internetowych, w ramach którego analizowała dyskurs na stronach katolik.pl, wiara.pl i adonai.pl. W kolejnych projektach badawczych, w tym w projektach Beethoven 2 „Mniejszości i media” oraz trwającym T-AP Recov-19, analizowała dyskursy medialne kilku Kościołów. Badaczka jakościowa, na Wydziale Socjologii UW prowadzi zajęcia poświęcone metodom badań treści medialnych z wykorzystaniem programów MAXQDA i Atlas.

Stanisław Krawczyk (przewodniczący zespołu)

Adiunkt w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Wrocławskiego, wcześniej członek zespołu Scholarly Communication Research Group na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W 2019 roku obronił doktorat o literaturze fantastycznej w Polsce, w którym analizował dyskurs prasowy. Analizą dyskursu zajmuje się też w późniejszych badaniach; jednym z ich efektów jest współautorski artykuł „Identifying top researchers in highly metricized academia” w czasopiśmie „Discourse: Studies in the Cultural Politics of Education”. Autor tekstów publicystycznych poświęconych między innymi Kościołowi rzymskokatolickiemu, były redaktor Magazynu Kontakt, a obecnie jego stały współpracownik.

Piotr Popiołek

Doktor teologii, pracę doktorską z zakresu teologii dogmatycznej (zatytułowaną „Ruch Radykalnej Ortodoksji: teologia, ponowoczesność i sekularność w myśli Johna Milbanka”) obronił na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie. Stały współpracownik czasopisma „Pressje” i Magazynu Kontakt.

3.

Od końca października do końca listopada zgromadziliśmy i przeczytaliśmy 808 tekstów – 794 indywidualnych wypowiedzi wybranych wcześniej biskupów oraz 14 zbiorowych dokumentów Konferencji Episkopatu Polski. W ramach tego zbioru w 93 tekstach odnaleźliśmy fragmenty wypowiedzi dotyczące uchodźców i migracji, w 20 – ekologii i klimatu, a w 35 – osób LGBT+. Fragmenty te zostały następnie zakodowane zgodnie z zasadami jakościowej analizy treści. Tabela ze spisem wszystkich uwzględnionych tekstów znajduje się tutaj.

ilustr.: Marcin Kiedio

4.

Oto lista biskupów, których wypowiedzi znajdują się w naszej bazie:

Metropolici

1. Stanisław Budzik – arcybiskup metropolita lubelski
2. Wacław Depo – arcybiskup metropolita częstochowski
3. Andrzej Dzięga – arcybiskup metropolita szczecińsko-kamieński
4. Stanisław Gądecki – arcybiskup metropolita poznański, przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski (KEP)
5. Tadeusz Wojda – arcybiskup metropolita gdański
6. Józef Górzyński – arcybiskup metropolita warmiński
7. Marek Jędraszewski – arcybiskup metropolita krakowski, wiceprzewodniczący KEP
8. Józef Kupny – arcybiskup metropolita wrocławski
9. Kazimierz Nycz – arcybiskup metropolita warszawski (kardynał)
10. Wojciech Polak – arcybiskup metropolita gnieźnieński, prymas Polski
11. Grzegorz Ryś – arcybiskup metropolita łódzki (kardynał od września 2023 roku)
12. Adrian Galbas – arcybiskup metropolita katowicki (od maja 2023 roku, wcześniej arcybiskup koadiutor tej samej archidiecezji)
13. Adam Szal – arcybiskup metropolita przemyski
14. Józef Guzdek – arcybiskup metropolita białostocki

ilustr.: Marcin Kiedio

ilustr.: Marcin Kiedio

ilustr.: Marcin Kiedio

Pozostali biskupi

Wybrani zostali ze względu na pełnione funkcje, obszar diecezji lub wcześniejsze wypowiedzi. Dla każdego z trzech poniższych tematów określiliśmy listę biskupów, zanim teksty zostały zebrane i przeanalizowane.

Uchodźcy i migracje

1. Krzysztof Zadarko – przewodniczący Rady ds. Migracji, Turystyki i Pielgrzymek KEP, delegat KEP ds. Imigracji
2. Wiesław Szlachetka – przewodniczący Komisji Charytatywnej KEP, delegat KEP ds. Duszpasterstwa Kobiet, przewodniczący Komisji Nadzorczej Caritas Polska
3. Wiesław Lechowicz – ordynariusz polowy Wojska Polskiego, duszpasterz służb mundurowych (w tym Straży Granicznej), członek Rady ds. Migracji, Turystyki i Pielgrzymek KEP
4. Piotr Sawczuk – biskup diecezjalny drohiczyński
5. Kazimierz Gurda – biskup diecezjalny siedlecki

Ekologia i klimat

1. Józef Wróbel – przewodniczący Zespołu Ekspertów KEP ds. Bioetycznych
2. Tadeusz Lityński – delegat KEP ds. Duszpasterstwa Pracowników Leśnictwa, Gospodarki Wodnej i Ochrony Środowiska, przewodniczący Zespołu „Laudato Si’” przy Radzie ds. Społecznych KEP
3. Leszek Leszkiewicz – delegat KEP ds. Duszpasterstwa Rolników
4. Sławomir Oder – biskup diecezjalny gliwicki
5. Grzegorz Kaszak – biskup diecezjalny sosnowiecki (29 września 2023 r. złożył rezygnację z urzędu)
6. Damian Muskus – biskup pomocniczy krakowski

LGBT+

1. Wojciech Osial – przewodniczący Komisji Wychowania Katolickiego KEP
2. Grzegorz Suchodolski – przewodniczący Rady ds. Duszpasterstwa Młodzieży KEP
3. Wiesław Śmigiel – przewodniczący Rady ds. Rodziny KEP
4. Marian Florczyk – przewodniczący Rady ds. Społecznych KEP
5. Andrzej Czaja – przewodniczący Komisji Nauki Wiary i Komisji Duszpasterstwa KEP

5.

Jeśli chodzi o zasady doboru tekstów, interesował nas okres od 1 stycznia do 31 października 2023 roku. Do bazy danych włączyliśmy wszystkie dostępne spisane wypowiedzi biskupów odnalezione na stronach ich diecezji (w niektórych wypadkach zamiast pełnych tekstów dostępne były jedynie relacje z ustnych wypowiedzi). Pominęliśmy nagrania dźwiękowe i audiowizualne, przyjmując, że najważniejsze ich treści zostały już uwzględnione w pisemnych omówieniach i że nie ma potrzeby samodzielnego ich prześledzenia, które znacząco wydłużyłoby czas prowadzenia badań. Ponadto pod uwagę wzięliśmy siedem wywiadów wyłonionych przez zespół ekspercki, a także – w pojedynczych przypadkach – istotne tematycznie materiały odnajdowane dopiero w trakcie zbierania danych. Oprócz tego uwzględniliśmy dokumenty zbiorowe dostępne w odpowiedniej części witryny Konferencji Episkopatu Polski. Ostatecznie baza danych objęła następujące materiały:

– homilie
– wywiady
– listy pasterskie
– komunikaty poszczególnych hierarchów
– orędzia, stanowiska
– artykuły pisane przez biskupów
– relacje z wydarzeń z udziałem biskupów publikowane na stronach diecezji
– rekolekcje, rozważania, życzenia
– akt zawierzenia
– inne wypowiedzi dla mediów
– fragment książki
– listy, stanowiska, komunikaty ciał KEP

6.

Na podstawie zebranych i przeanalizowanych materiałów, a także opracowanego przez zespół ekspercki zestawienia dokumentów watykańskich określających nauczanie Kościoła rzymskokatolickiego w odpowiednich dziedzinach, powstały trzy obszerne artykuły dziennikarskie. Dwoje redaktorów Magazynu Kontakt, Maria Rościszewska i Ernest Małkiewicz, napisało teksty poświęcone odpowiednio uchodźcom i migracjom oraz ekologii i klimatowi, a socjolog Stanisław Krawczyk – kwestii LGBT+.

***

Jeśli chcesz wesprzeć nasze działania na rzecz lepszego społeczeństwa, Kościoła i świata – wejdź na stronę „Wesprzyj nas” i dowiedz się więcej!

***

Badanie oraz teksty powstały i zostały sfinansowane w ramach programu EPIC – „Wsparcie mediów niezależnych/Expanding Production of Independent Content”.